Giriş
Avukat Fatih SEFER tarafından yazılan bu makale, milletvekilliği kurumunun anayasal ve yasal çerçevesini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay kararları ışığında analiz etmek amacıyla hazırlanmıştır. Milletvekilinin tanımından başlayarak, seçilme süreçleri, görev ve yetkileri, anayasal güvenceleri, hukuki sorumlulukları ve milletvekilliğinin sona erme hallerine kadar uzanan geniş bir yelpazede, yüksek mahkeme içtihatlarının konuya nasıl yaklaştığı incelenmiştir. Makalemiz, mevcut yargı kararlarındaki temel prensipleri, tartışmalı hukuki noktaları ve uygulamadaki yansımaları ortaya koymayı hedeflemektedir.
Milletvekili Kimdir? Görev Tanımı ve Anayasal Konumu
Milletvekili, anayasal düzlemde milleti temsil eden, yasama ve denetim faaliyetlerini yürütmek üzere genel oyla seçilmiş kişidir. Anayasal konumu, yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) asli üyesi olmasından kaynaklanır. Bu sıfat, kişisel bir imtiyazdan ziyade, temsil ettiği milli iradenin ve yasama fonksiyonunun kesintisiz ve baskıdan uzak bir şekilde yerine getirilmesini temin etmeye yönelik bir hukuki statüdür. Yargı kararlarında milletvekili, dar anlamda bir seçim çevresinin temsilcisi olmanın ötesinde, anayasal olarak bütün milletin iradesini temsil eden bir aktör olarak tanımlanmaktadır. RTÜK kararlarına yansıyan karşı oy gerekçelerinde bu durum, milletvekillerinin “seçildikleri ili, bölgeyi veya salt kendilerini seçen seçmenleri değil, bütün milleti temsil ettikleri” şeklinde ifade edilmiştir (RTÜK, 26-07.11.2024). Bu temsil görevinin en temel yansıması, “halkın sorunlarını ve gündeme ilişkin görüşlerini kamuoyuyla paylaşmak, çözüme ilişkin katkıda bulunmak” olarak görülmektedir (RTÜK, 14-27.03.2025). Anayasa Mahkemesi de milletvekillerinin asli görev alanının parlamento faaliyetleri olduğunu ve bu görevlerini yürütmelerinin “üstün kamusal yarar ve önem içerdiğini” belirtmiştir (AYM, Ali Kuş Kararı, 10/2/2022). Dolayısıyla milletvekilinin anayasal konumu, yasama ve denetim faaliyetleri aracılığıyla ulusal egemenliği somutlaştıran ve kamu yararını gözeten bir vekil olarak şekillenmektedir.
Nasıl Milletvekili Olunur?
Milletvekili olma süreci, adaylık başvurusu ile başlar ve Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) kesin seçim sonuçlarını ilan etmesiyle tamamlanır. Milletvekili sıfatının kazanıldığı an hukuken büyük önem arz eder. 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunun 35. maddesi, TBMM ve Yüksek Seçim Kurulu (YSK) kararları göz önüne alındığında, milletvekilliği sıfatının YSK’nın seçim sonuçlarını ilan ettiği tarihte kazanıldığı kabul edilmektedir.
Özellikle kamu görevlilerinin adaylık süreci, Anayasa ve kanunlarla sıkı kurallara bağlanmıştır. Anayasa’nın 76. maddesi ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 18. maddesi uyarınca, belirli kamu görevlilerinin aday olabilmek için görevlerinden çekilmeleri zorunludur. Danıştay’a göre bu zorunluluğun temel amacı, “kamu gücünü idare adına kullanmakta olan kamu görevlisinin sahip olduğu statü ile yetki ve olanakları, seçim sürecinde kendi yararına kullanmasını önlemektir” (Danıştay İDDK, 2023/922 E., 2024/1158 K.). Bu “güvenceli bir görevden çekilme hali” olarak kabul edilmekte ve aday olamayan veya seçilemeyen kamu görevlilerine, belirli istisnalar dışında, görevlerine geri dönme hakkı tanınmaktadır (Danıştay 1. Daire, 1999/29 E., 1999/26 K.). Ancak Danıştay, bu geri dönüş hakkının idareye ilgili kadroyu boş tutma zorunluluğu yüklemediğini ve idarenin bu kadro üzerinde tasarruf yetkisinin bulunduğunu da içtihat altına almıştır.
Milletvekilliği Şartları: Yaş, Eğitim, Sabıka ve Diğer Kriterler
Milletvekili seçilebilmek için Anayasa’da belirtilen yeterlilik şartlarını taşımak zorunludur. Bu şartlar yaş, eğitim, askerlik durumu gibi genel kriterlerin yanı sıra, özellikle adli sicil (sabıka) konusunda detaylı düzenlemeler içermektedir. Milletvekili seçilebilmek için 18 yaşını doldurma şartı aranmaktadır. Eğitim şartı olarak ise ilkokul mezunu olma şartı mevcuttur.
1982 Anayasası’nın 76. maddesi, milletvekili seçilmeye engel olan suçları net bir şekilde sıralamıştır. Taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma. Devlet sırlarını açığa vurma, ideolojik veya anarşik eylemlere katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.
Yargı kararları, milletvekili seçilme yeterliliğine ilişkin şartlardan özellikle sabıka kaydı ve belirli meslek gruplarına yönelik kısıtlamalar üzerinde durmaktadır. 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’na atıf yapan Danıştay kararlarına göre, milletvekili seçilmeye engel teşkil eden en önemli sabıka kriterlerinden biri, “taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapis veya süresi ne olursa olsun ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanların milletvekili seçilemeyecekleri” hükmüdür (Danıştay 8. Daire, 2023/2501 E., 2023/3809 K.). Bu şartın sonradan kaybedilmesi, milletvekilliğinin düşmesi için yeterli bir sebep olarak kabul edilmektedir. Diğer bir önemli kriter ise, Anayasa’nın 76. maddesinde sayılan görevliler için getirilen kısıtlamadır. Hâkimler, savcılar, yüksek yargı organı mensupları ve Silahlı Kuvvetler mensupları gibi görevliler, görevlerinden çekilmedikçe aday olamazlar. Anayasa Mahkemesi, özellikle hâkim ve savcıların adaylık sonrası mesleğe dönememelerini, “mahkemeler ile hâkimlerin bağımsızlığı ve tarafsızlığı ilkesini gerçekleştirmeye yönelik” meşru bir amaç taşıdığı gerekçesiyle Anayasa’ya uygun bulmuştur (AYM, Ömer Faruk Eminağaoğlu Başvurusu, 26/9/2019).
Milletvekillerinin Görevleri, Yetkileri ve Sorumlulukları Nelerdir?
Milletvekillerinin temel görevleri yasama (kanun yapma, değiştirme, kaldırma) ve denetim (soru, Meclis araştırması, genel görüşme, Meclis soruşturması) faaliyetleridir. Yargı kararlarında bu görevlerin ifası sırasında sahip olunan ifade özgürlüğü ve bunun sınırları sıklıkla ele alınmıştır. RTÜK kararlarında, milletvekilinin en asli görevlerinden birinin “halkın sorunlarını kamuoyuyla paylaşmak” olduğu vurgulanırken (RTÜK, 22.02.2023), bu görevin ifasının sınırsız olmadığı da belirtilmiştir. Yargıtay, bir milletvekilinin Meclis kürsüsündeki ifadelerinin dahi kişilik haklarına saldırı niteliği taşıması durumunda hukuki sorumluluk doğuracağını içtihat etmiştir. Yüksek Mahkeme’ye göre, “Bir milletvekili başkasının kişilik değerlerine saldırı teşkil edecek konuşma yapmışsa bu kişinin milletvekili dokunulmazlığından yararlandırılması dokunulmazlık kurumunun amacı ile bağdaşmaz” (Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2014/16729 E., 2015/14144 K.). Bu durum, milletvekillerinin yetkilerini kullanırken başkalarının hak ve özgürlüklerine saygı gösterme sorumluluğu altında olduklarını göstermektedir.
TBMM’de Milletvekilinin Rolü ve İşlevi
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), milletvekilinin anayasal görevlerini yerine getirdiği temel platformdur. Milletvekilinin Meclis’teki rolü, ulusal iradenin tecellisine aracılık etmektir. Anayasa Mahkemesi, milletvekillerinin parlamentodaki görevlerini yürütmelerinin “üstün kamusal yarar ve önem içerdiğini” belirtmiştir (AYM, Ali Kuş Kararı, 10/2/2022). Bu rol, kanun teklifleri vermek, komisyon çalışmalarına katılmak, Genel Kurul’da oy kullanmak ve hükümeti denetlemek gibi çeşitli işlevleri kapsar. Yargı kararları, bu işlevlerin yerine getirilmesini güvence altına alan anayasal mekanizmalara, özellikle yasama sorumsuzluğu ve dokunulmazlığına büyük önem atfetmektedir. Anayasa Mahkemesi’ne göre bu güvencelerin amacı, “yasama organı üyelerini, görevlerini tam olarak yerine getirmelerini engelleyecek gereksiz suçlamalardan korumaktır” (AYM, Kemal Aktaş ve Selma Irmak Kararı, 3/1/2014). Dolayısıyla, milletvekilinin TBMM’deki işlevi, anayasal güvenceler altında yasama ve denetim faaliyetlerini etkin bir şekilde yürüterek demokratik sistemin işleyişine katkıda bulunmaktır.
Milletvekili Dokunulmazlığı Nedir? Sınırları ve İstisnaları
Yasama dokunulmazlığı, Anayasa’nın 83. maddesinde düzenlenen ve milletvekillerini görev süreleri boyunca adli takibata karşı koruyan geçici ve nispi bir güvencedir. Temel kural, “Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz.” (Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 2022/23755 E., 2022/6527 K.). Ancak bu dokunulmazlık mutlak değildir. Anayasa, iki önemli istisna öngörmüştür: “Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır.” (Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 2023/14813 E., 2023/7225 K.). Yargı kararlarında en çok tartışılan istisna, Anayasa’nın 14. maddesidir. Anayasa Mahkemesi, bu maddenin hangi suçları kapsadığının kanunla belirli ve öngörülebilir şekilde düzenlenmediğini, bu belirsizliğin temel hakları ihlal ettiğini defaatle karara bağlamıştır (AYM, Şerafettin Can Atalay Başvurusu (2), 25/10/2023). Yargıtay ise, “silahlı terör örgütüne üye olma” gibi suçları 14. madde kapsamında görüp dokunulmazlık istisnası kabul ederken, “terör örgütü propagandası yapma” suçunu bu kapsamda değerlendirmeyerek yargılamanın durması gerektiğine hükmetmiştir (Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 2023/22679 E., 2025/11023 K.).
Milletvekilliği Sırasında Karşılaşılan Hukuki ve Etik Sorunlar
Milletvekilliği sırasında karşılaşılan bir hukuki sorun, yasama dokunulmazlığına rağmen tutukluluk halinin devam etmesi ve yargılamaların sürmesidir. Anayasa Mahkemesi’nin Kadri Enis Berberoğlu, Kemal Aktaş ve Selma Irmak, Şerafettin Can Atalay gibi emsal kararları, milletvekili seçilen kişilerin tutukluluklarının devamının seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını ihlal ettiğini ortaya koymuştur. Özellikle Can Atalay kararında, AYM’nin verdiği hak ihlali kararının alt derece mahkemelerince uygulanmaması nedeniyle AYM bu durumu, “Anayasa’nın öngördüğü hukuk düzenine karşı koyma anlamına gelen keyfi kararlara hiçbir hukuk sisteminde müsaade edilemez.” (AYM, Şerafettin Can Atalay Başvurusu (3), 21/12/2023) diyerek eleştirmiştir.
Etik sorunlar ise daha çok ifade özgürlüğünün sınırlarında ortaya çıkmaktadır. Yargıtay, Meclis’teki sert tartışmaların dahi hakaret boyutuna varması durumunda yasama sorumsuzluğu kapsamında korunamayacağını belirtirken (Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2014/16729 E., 2015/14144 K.), AYM de siyasetçilerin eleştiri sınırlarını aşan ve kişilik haklarına saldıran beyanlarının ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilemeyeceğine hükmetmiştir (AYM, Durmuş Fikri Sağlar (2) Başvurusu, 17/3/2021).
Milletvekilliği görevimdeki en temel sorunlardan biri, yasama dokunulmazlığının kamuoyunda bir “imtiyaz” veya “suçlular için bir sığınak” olarak algılanmasıdır. Ancak son zamanlarda kamuoyunda Anayasadaki dokunulmazlığa ilişkin düzenlemelerin geniş kapsamlı olduğu, milletvekillerinin dokunulmaz, imtiyazlı bir sınıf olduğu ve suç işleyen kişilerin cezalandırılmaktan kurtulmak amacıyla milletvekili seçilerek dokunulmazlık zırhının arkasına sığındığı yönünde bir kanaat ortaya çıkmıştır. Bu algı, yasama organının itibarına zarar vermektedir.
Milletvekili Disiplin Cezaları ve Meclis İç Tüzüğüne Göre Yaptırımlar
Milletvekillerinin Meclis çalışmalarının düzenini bozan eylemleri, TBMM İçtüzüğü’nde düzenlenen disiplin cezalarına tabidir. Bu cezalar uyarma, kınama ve Meclis’ten geçici olarak çıkarma şeklinde sıralanabilir. Bir milletvekiline disiplin cezası verilmesi, onun anayasal statüsünü ortadan kaldırmaz. Milletvekilinin disiplin cezası ile Meclisten geçici olarak uzaklaştırılması hallerinde veya izinli olunan dönemlerde de üyelik sıfatı devam eder. Bu, milletvekilliği sıfatının ve buna bağlı yasama dokunulmazlığı gibi güvencelerin, Meclis’in iç disiplin yaptırımlarından daha üst bir anayasal korumaya sahip olduğunu göstermektedir.
Anayasa Mahkemesi’nin Osman Baydemir kararında bu duruma somut bir örnek teşkil edilmiştir. Başvurucu milletvekili, Genel Kurul’daki sözleri nedeniyle TBMM İçtüzüğü’nün 161. maddesi uyarınca “…Türkiye Cumhuriyetinin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü esasında Anayasada düzenlenen idari yapısına aykırı tanımlamalar yapmak…” gerekçesiyle “Meclisten iki birleşim geçici çıkarılma” ve buna bağlı olarak “bir aylık ödenek ve yolluğunun üçte ikisinin kesilmesi” cezası almıştır. Bu tür disiplin cezaları birer “parlamento kararı” niteliğindedir. Anayasa Mahkemesi, bu kararların, Anayasa’nın yargısal denetime açtığı istisnai parlamento kararları (İçtüzük değişiklikleri, milletvekilliğinin düşürülmesi, dokunulmazlığın kaldırılması) arasında yer almadığını belirterek, bu tür başvuruları “konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez” bulmuştur (AYM, Osman Baydemir Kararı, 27/10/2022). Ancak karardaki karşıoylar, bu cezaların milletvekillerinin ifade özgürlüğü üzerinde caydırıcı bir etki yarattığını ve esastan incelenmesi gerektiğini savunmuştur.
Milletvekili Maaşı, Özlük Hakları ve Emeklilik Durumu
Milletvekillerinin maaşları, özlük hakları (sağlık, yolluk, temsil giderleri vb.) ve emeklilik koşulları 3671 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Ödenek, Yolluk ve Emekliliklerine Dair Kanunda düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin Abdullah Veli Seyda kararında, milletvekilliği görevi devam ederken emekli olan bir vekilin, emekli aylığının yanı sıra temsil tazminatı alıp alamayacağı tartışılmıştır. Mahkeme, mevcut mevzuatta bu yönde bir hak doğuran açık bir hüküm veya yerleşik bir içtihat bulunmadığını belirterek, başvurucunun meşru bir beklentisinin oluşmadığına karar vermiştir. Kararda, “başvurucunun Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkı kapsamına giren bir ekonomik değeri veya en azından böyle bir değeri elde etme yönünde meşru beklentisinin bulunmadığı anlaşılmaktadır” denilerek başvuru konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez bulunmuştur (AYM, Abdullah Veli Seyda Kararı, 8/12/2022). Bu karar, milletvekillerinin özlük haklarına ilişkin taleplerin ancak açık yasal düzenlemelere veya yerleşik içtihatlara dayanması gerektiğini göstermektedir.
Milletvekilliği ile Diğer Mesleklerin Uyuşmazlığı ve Yasaklar
Anayasa, milletvekilliği görevinin tarafsızlığını ve kamu yararını korumak amacıyla, bu görevin bazı meslek ve görevlerle bir arada yürütülmesini yasaklamıştır. Anayasa’nın 82. maddesi bu konuda son derece açıktır: “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri… kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları… yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar…” (Danıştay İDDK, 2022/2734 E., 2022/2637 K.). Danıştay kararları, bu yasağın sadece milletvekilleri için değil, kıyasen belediye meclis üyeleri gibi diğer seçilmiş görevliler için de geçerli olabileceğini göstermektedir. Bu yasakların temel amacı, seçilmiş kişilerin sahip oldukları statüyü kullanarak avantaj elde etmelerini ve görevlerini kötüye kullanmalarını önlemektir. Adaylık sürecinde de benzer bir mantıkla, Anayasa’nın 76. maddesi uyarınca hâkimler, savcılar, memurlar ve TSK mensupları gibi belirli kamu görevlilerinin görevlerinden çekilmeleri zorunlu kılınmıştır. Bu durum, milletvekilliği görevinin diğer tüm görevlerden üstün ve onlarla bağdaşmaz bir nitelik taşıdığını ortaya koymaktadır.
Milletvekilliğinin Sona Erme Hâlleri ve Hukuki Süreçler
Milletvekilliği sıfatı, seçim döneminin sona ermesiyle doğal olarak biter. Ancak bu süre dolmadan da çeşitli hukuki nedenlerle sona erebilir. Anayasa’nın 84. maddesi bu halleri düzenlemiştir. Bu sebepler; “istifa, hükümlülük ve kısıtlanma, milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görevi sürdürme ve devamsızlık” olarak sayılmıştır. Bunlara ek olarak, bir milletvekilinin Cumhurbaşkanı seçilmesi, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanması durumunda da milletvekilliği sona erer.
Yargı kararları, milletvekilliğinin sona ermesine yol açan çeşitli hukuki durumları ortaya koymaktadır. Bunlardan en yaygın olanı, kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararıdır. Bir milletvekili hakkındaki kesinleşmiş mahkûmiyet kararının TBMM Genel Kurulu’nda okunmasıyla milletvekilliği düşer. Bu duruma Leyla Güven (AYM, 7/4/2022) ve Figen Yüksekdağ Şenoğlu (AYM, 30/3/2022) kararlarında rastlanmaktadır. Yargı kararlarına yansıyan ikinci bir sona erme hali, bir milletvekilinin beyan ve eylemleriyle partisinin temelli kapatılmasına neden olmasıdır. Anayasa Mahkemesi, Refah Partisi ve Fazilet Partisi’nin kapatılması davalarında, partinin kapatılmasına neden olan milletvekillerinin, “Anayasa’nın 84. maddesinin son fıkrası uyarınca gerekçeli kararın Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihte” milletvekilliklerinin sona ermesine karar vermiştir (AYM, 1997/1 E., 1998/1 K. ve 1999/2 E., 2001/2 K.). Üçüncü bir durum ise, milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görevi sürdürmekte ısrar etmektir. Anayasa’nın 84. maddesine göre, bu durumda olan bir vekilin milletvekilliğinin düşmesine, yetkili komisyon raporu üzerine Genel Kurul gizli oyla karar verir. Danıştay, bu süreçte vekile bir tercih hakkı tanınması ve görevde “ısrar” ettiğinin tespit edilmesi gerektiğini vurgulamıştır (Danıştay İDDK, 2022/2734 E., 2022/2637 K.).
Yargıtay ve AYM Kararlarında Milletvekilliği ile İlgili Örnekler
İşbu raporun tamamı, Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararlarındaki örnekler üzerine inşa edilmiştir. Bu kararlarda öne çıkan temel temalar şunlardır:
- Dokunulmazlığın Yorumu: Yüksek mahkemeler, yasama dokunulmazlığının sınırlarını ve istisnalarını sürekli olarak yorumlamaktadır. Özellikle Anayasa’nın 14. maddesinin belirsizliğine ilişkin AYM’nin ısrarlı vurgusu ve bu belirsizlik ortamında Yargıtay’ın suç tiplerine göre farklı kararlar vermesi, en belirgin örneklerdir.
- Seçilme Hakkı ve Tutukluluk: AYM, Berberoğlu, Demirtaş, Aktaş, Irmak, Atalay gibi birçok kararında, tutuklu bir kişinin milletvekili seçilmesi halinde tutukluluğun devamının seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını ihlal ettiğine hükmetmiştir. Bu kararlar, seçmen iradesinin üstünlüğünü ve temsil hakkının korunması gerektiğini vurgulamaktadır.
- İfade Özgürlüğü ve Sorumluluk: Yargıtay ve AYM, milletvekillerinin siyasi eleştiri hakkını geniş yorumlamakla birlikte, bu hakkın hakaret ve iftira gibi kişilik haklarına saldırı boyutuna ulaşması durumunda hukuki sorumluluğun doğacağını belirtmektedir.
- AYM Kararlarının Bağlayıcılığı: Şerafettin Can Atalay kararında somutlaşan, AYM’nin hak ihlali kararının alt derece mahkemelerince uygulanmaması, yargı sisteminde anayasal bir kriz olarak değerlendirilmiş ve mahkeme kararlarının bağlayıcılığı ilkesinin önemi en üst düzeyde vurgulanmıştır.
Milletvekillerinin Seçim Dönemi Dışındaki Siyasi Faaliyetleri
Milletvekillerinin siyasi faaliyetleri sadece Meclis çatısı altıyla sınırlı değildir. Milletvekilleri, seçim dönemi dışında da kamuoyunu bilgilendirme, hükümeti eleştirme ve siyasi görüşlerini açıklama hakkına sahiptir. Anayasa Mahkemesi’nin Aykut Erdoğdu (20/6/2023) kararında, bir milletvekilinin köşe yazısı nedeniyle cezalandırılması ifade özgürlüğü ihlali olarak görülmüştür. Mahkeme, siyasetçilerin kamuoyu tartışmalarına katkısının önemine dikkat çekerek, bu tür eleştirilerin ağır yaptırımlarla karşılanmasının “caydırıcı etki” doğuracağını belirtmiştir. Benzer şekilde, çok sayıda RTÜK kararında, milletvekillerinin televizyon programlarındaki açıklamaları ele alınmış, bu açıklamaların halkın haber alma hakkı kapsamında olduğu ancak eleştiri sınırlarını aşarak küçük düşürücü veya iftira niteliğinde olmaması gerektiği vurgulanmıştır. Bu durum, milletvekillerinin seçim dönemi dışındaki siyasi faaliyetlerinin de ifade özgürlüğü kapsamında korunduğunu, ancak bu özgürlüğün de belirli hukuki sınırlara tabi olduğunu göstermektedir.
Sonuç: Milletvekilliği Görevinin Uygulamadaki Hukuki Boyutu ve Önemi
Yüksek mahkeme kararlarının bütüncül bir analizi, milletvekilliği kurumunun, demokratik hukuk devletinin temel taşı olduğunu ortaya koymaktadır. Milletvekili, bir yandan ulusal iradenin tecessümü olarak anayasal güvencelerle donatılmış, diğer yandan eylem ve ifadelerinden dolayı hukuki ve siyasi sorumluluk taşıyan çift yönlü bir statüye sahiptir. Yargı içtihatları, özellikle yasama dokunulmazlığı ve ifade özgürlüğü gibi alanlarda bu iki yön arasındaki hassas dengeyi kurmaya çalışmaktadır. Anayasa Mahkemesi’nin, dokunulmazlık istisnalarındaki kanuni belirsizliğe dikkat çekmesi ve tutuklu milletvekilleri lehine verdiği hak ihlali kararları, temsil hakkını ve seçmen iradesini korumaya yönelik bir eğilimi yansıtmaktadır. Buna karşın Yargıtay ve Danıştay kararları, milletvekillerinin de hukukun genel ilkelerine tabi olduğunu, görevlerini kötüye kullanmalarını veya kişilik haklarına saldırmalarını engelleyecek mekanizmaların varlığını teyit etmektedir. Nihayetinde, milletvekilliği görevinin hukuki boyutu, anayasal güvenceler ile hukuki sorumluluk arasındaki dinamik denge üzerine kurulu olup, bu dengenin sağlanmasında yargı denetimi hayati bir rol oynamaktadır.