1. Tatil Günlerinin İfaya Etkisi Nedir? TBK m.93’ün Genel Açıklaması
Tatil günlerinin borçların ifasına etkisi, temel olarak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 93. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde şu hükmü amirdir:
TBK Madde 93: “İfa zamanı veya sürenin son günü, kanunlarda tatil olarak kabul edilen bir güne rastlarsa, kendiliğinden bu günü izleyen ve tatil olmayan ilk güne geçer. Aksine anlaşma geçerlidir.”
Bu hüküm, borçlu lehine bir kolaylık getirmekte ve ifanın imkânsız veya aşırı güç olduğu tatil günlerinde borçlunun temerrüde düşmesini engellemeyi amaçlamaktadır. Maddenin ikinci cümlesi, bu kuralın yedek hukuk kuralı olduğunu, yani tarafların sözleşme ile borcun tatil gününde ifa edileceğini kararlaştırabileceklerini açıkça belirtir. Bu ilke, farklı kanunlarda da benzer şekilde yer almıştır. Örneğin, HMK m. 93 ve İİK m. 19, usuli süreler ve icra takibi süreçleri için paralel düzenlemeler içermektedir.
2. Tatil Günlerinde Borç İfa Edilebilir mi?
Evet, borç tatil günlerinde ifa edilebilir. TBK m. 93, borçluyu tatil gününde ifaya zorlamayı engeller, ancak borçlunun bu günde ifa etmesini yasaklamaz. İfanın tatil gününde geçerli olabilmesi için alacaklının bu ifayı kabul etmesi veya tarafların sözleşmede ifanın tatil günlerinde de yapılabileceğini kararlaştırmış olmaları gerekir. Alacaklı, haklı bir neden olmaksızın tatil gününde usulüne uygun olarak sunulan ifayı kabulden kaçınırsa, alacaklı temerrüdüne düşebilir.
3. Resmi Tatillerde Borcun Yerine Getirilmesinin Hukuki Geçerliliği
Taraflar arasında aksine bir anlaşma yoksa, borçlunun resmi tatilde ifa yükümlülüğü bulunmamaktadır. Borçlu, ifayı tatili takip eden ilk iş gününde yaparak borcunu zamanında ifa etmiş sayılır. Ancak borçlu yine de tatil gününde ifada bulunmak ister ve alacaklı da bunu kabul ederse, bu ifa hukuken tamamen geçerlidir.
4. Alacaklının Tatil Günü Kabul Etmemesi Halinde Borçlu Ne Yapmalı?
Taraflar arasında borcun tatil gününde ifa edileceğine dair özel bir anlaşma yoksa, alacaklı tatil gününde ifayı kabul etmek zorunda değildir. Bu durumda borçlu, temerrüde düşmüş sayılmaz. Borçlunun yapması gereken, TBK m. 93 uyarınca ifayı tatili izleyen ilk iş gününde yeniden teklif etmektir. Borçlu bu şekilde hareket ettiğinde, borcunu süresinde ifa etmiş kabul edilir.
5. İfa Süresinin Son Gününün Tatil Gününe Denk Gelmesi Durumunda Ne Olur?
Bu durum, kanunun en net düzenlediği alandır. İfa süresinin son günü resmi bir tatile (ulusal/dini bayramlar, hafta sonu tatili vb.) denk gelirse, ifa zamanı veya süre, kendiliğinden tatili takip eden ilk iş gününün mesai saati sonuna kadar uzar. Bu kural, Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi kararlarında istikrarlı bir şekilde uygulanmaktadır.
- Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi (2024/1901 E., 2024/1583 K., 14.11.2024): Bu kararda, arabuluculuk anlaşmasına göre ödeme vadesi olan 31.08.2024 tarihinin Cumartesi gününe, bir önceki gün olan 30.08.2024’ün ise Zafer Bayramı tatiline denk gelmesi nedeniyle, TBK m. 93 uyarınca ödeme gününün tatili izleyen ilk iş günü olan 02.09.2024 tarihine uzadığı kabul edilmiştir. Bu tarihten önce başlatılan ihtiyati haciz talebinin haksız olduğuna işaret edilmiştir.
- Yargıtay 12. Hukuk Dairesi (2013/8961 E., 2013/17134 K., 06.05.2013): Kararda, İİK m. 19’a atıfla, “Bir müddetin sonuncu günü resmi tatil gününe rastlarsa müddet tatili takip eden günde biter” hükmü hatırlatılmış ve şikâyet süresinin son gününün Kurban ve Cumhuriyet Bayramı tatillerine denk gelmesi nedeniyle sürenin tatili izleyen ilk iş gününe uzadığı kabul edilmiştir.
6. Tatil Günü İfanın Geçerli Sayılması İçin Gerekli Şartlar
Tatil gününde yapılan bir ifanın geçerli sayılması için temel şart, alacaklının bu ifayı kabul etmesidir. Eğer taraflar arasında “ifanın tatil günlerinde de yapılabileceğine” dair bir sözleşme hükmü varsa, alacaklının kabul etmeme hakkı ortadan kalkar. Bunun dışında, borcun niteliği (örneğin, 7/24 hizmet veren bir işletmeye yapılacak teslimat) de tatil gününde ifayı zımnen mümkün kılabilir.
7. Cumartesi ve Pazar Günlerinin İfa Süreçlerine Etkisi
Yargı içtihatlarında, Cumartesi ve Pazar günleri “kanunlarda tatil olarak kabul edilen günler” kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, ifa veya hak düşürücü sürenin son günü Cumartesi veya Pazar’a denk gelirse, süre takip eden Pazartesi günü mesai bitimine kadar uzar.
- Trabzon Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi (2021/1777 E., 2021/1494 K., 01.11.2021): Kararda, 15 günlük sürenin son gününün Cumartesi’ye denk gelmesi üzerine, “23/11/2019 günü cumartesi olup, resmi tatil olduğundan süre İİK’nın 19/3 ve HMK’nın 93. maddeleri gereğince ilk iş günü olan 25/11/2019 Pazartesi günü biter” şeklinde hüküm kurulmuştur.
- Yargıtay 8. Hukuk Dairesi (2022/5573 E., 2024/412 K., 31.01.2024): Bu kararda da 30 günlük askı süresinin son gününün Cumartesi’ye denk gelmesi nedeniyle kesinleşme tarihinin takip eden ilk iş günü olan Pazartesi olarak kabul edilmesinin isabetli olduğu belirtilmiştir.
8. Tatil Günü İfa ve Alacaklının Temerrüdü İlişkisi
Sözleşmede aksine bir hüküm yoksa, alacaklı tatil gününde ifayı kabul etmeye zorlanamaz. Bu nedenle, alacaklının tatil gününde ifayı kabul etmemesi, kural olarak onu temerrüde düşürmez. Ancak, borçlu tatili izleyen ilk iş gününde borcunu usulüne uygun olarak ifaya hazır eder ve alacaklı bu ifayı haklı bir neden olmaksızın reddederse, bu durumda alacaklı temerrüdü (alacaklının direnim) hükümleri gündeme gelir.
9. Tatil Günlerinde Yapılan Ödemeler ve Banka İşlem Saatlerinin Önemi
Para borçlarının ifasında, özellikle bankacılık sistemi üzerinden yapılan ödemelerde, tatil günleri ve banka işlem saatleri kritik öneme sahiptir. Tatil günlerinde yapılan EFT gibi işlemler, alacaklının hesabına genellikle tatili izleyen ilk iş gününde geçer. Bu durum, ifanın ne zaman tamamlandığı konusunda uyuşmazlıklara yol açabilir. Borçlunun, ödemenin alacaklının hesabına fiilen geçtiği tarihi dikkate alarak hareket etmesi ve olası gecikmeleri önlemek için ödemeyi son güne bırakmaması tavsiye edilir.
10. İcra Takibinde Tatil Günü Süre Hesabı Nasıl Yapılır?
İcra takibindeki süreler (itiraz, şikâyet, haciz isteme vb.) için de tatil günlerinin etkisi kuralı geçerlidir. Bu durum İİK’nın 19. maddesinde açıkça düzenlenmiştir: “Bir müddetin sonuncu günü resmi bir tatil gününe rastlarsa müddet tatili takip eden günde biter.” Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin istikrarlı kararları bu yöndedir.
- Yargıtay 12. Hukuk Dairesi (2024/2411 E., 2024/7574 K., 23.09.2024): Kararda, haciz isteme süresinin son gününün resmi tatile denk gelmesi halinde, sürenin tatili izleyen ilk iş gününe uzayacağı açıkça belirtilmiştir.
11. Ticari Sözleşmelerde Tatil Günü İfa Düzenlemeleri
Ticari hayatta işlerin aksamaması adına, taraflar sözleşmelerde TBK m. 93’ün aksini kararlaştırabilirler. Örneğin, “teslimatlar hafta sonu ve resmi tatiller de dâhil olmak üzere her gün yapılabilir” veya “vade tarihinin tatile denk gelmesi halinde ödeme, tatilden önceki son iş gününde yapılır” gibi özel hükümler geçerlidir ve uyuşmazlık halinde bu hükümlere göre karar verilir.
12. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar: Tatil Gününe Denk Gelen Vade Tarihleri
Uygulamada en sık karşılaşılan sorun, tarafların bu yasal düzenlemeden haberdar olmaması ve vade tarihinin tatile denk gelmesi halinde borçlunun temerrüde düştüğünü düşünmesidir. Bu durum, haksız icra takiplerine veya sözleşme fesihlerine yol açabilmektedir. Yargı kararları, bu gibi durumlarda kanunun borçlu lehine getirdiği süre uzatımını dikkate alarak karar vermektedir.
13. Yargı Kararlarında Tatil Gününün İfaya Etkisi: Örnekler ve Değerlendirme
Yukarıda çeşitli başlıklar altında verilen kararlara ek olarak, Anayasa Mahkemesi’nin konuyu temel haklar bağlamında ele alan kararları özellikle önemlidir.
- Anayasa Mahkemesi, Naci Ataboy Başvurusu (B. No: 2021/52240, 23.10.2024): Başvuruda, icra takibine itiraz süresinin son gününün Cumartesi’ye denk gelmesine rağmen, Pazartesi günü açılan davanın ilk derece mahkemesince “süre aşımı” nedeniyle reddedilmesi incelenmiştir. AYM, HMK m. 93 uyarınca davanın süresinde açıldığını, mahkemenin kanunu bariz bir şekilde yanlış yorumlayarak davayı reddetmesinin “mahkemeye erişim hakkını” ihlal ettiğine karar vermiştir. Bu karar, kuralın ne kadar temel ve önemli olduğunu göstermektedir.
- İstanbul 10. Asliye Ticaret Mahkemesi (2020/137 E., 2020/861 K., 25.12.2020): Bu ilk derece mahkemesi kararı, aidat ödemelerinin son günlerinin Cumartesi ve resmi tatillere denk gelmesi nedeniyle ödemelerin takip eden ilk iş gününde yapılmasının gecikme sayılamayacağını ve bu nedenle yapılan icra takibinin haksız olduğunu tespit etmiştir.
14. Tatil Günlerinde İfa Yapılması Uyuşmazlığa Yol Açar mı?
Taraflar arasında bu konuda açık bir sözleşme hükmü yoksa, tatil gününde ifa teklif edilmesi ve alacaklının bunu kabul etmemesi uyuşmazlığa yol açabilir. Uyuşmazlığı önlemek için en güvenli yol, borçlunun ifayı kanunun tanıdığı hakla tatili izleyen ilk iş gününde gerçekleştirmesi veya tarafların bu durumu sözleşmede açıkça düzenlemesidir.
15. Avukat Görüşü: İfa Tarihlerinizi Planlarken Nelere Dikkat Etmelisiniz?
Müvekkillerinize sözleşme hazırlarken veya ifa tarihlerini planlarken şu hususlara dikkat çekmeniz önerilir:
- Sözleşmelerde vade tarihlerinin tatil günlerine denk gelmesi ihtimaline karşı açık hükümler ekleyin (örneğin, “vade tatil gününe denk gelirse, ifa bir sonraki iş günü yapılır” veya “bir önceki iş günü yapılır”).
- Para ödemelerinde, ödemenin son güne bırakılmaması, özellikle tatil öncesi son iş gününde işlemin tamamlanması gerektiğini hatırlatın. Bankacılık sistemlerindeki gecikmeler (EFT saatleri vb.) riske yol açabilir.
- Hak düşürücü sürelerin (dava açma, itiraz, kanun yolu başvurusu vb.) takibinde, son günün tatile denk gelmesi halinde sürenin uzayacağını bilin, ancak işlemleri son ana bırakmaktan kaçının.
16. Avukat Yardımının Önemi
Tatil günlerinin ifaya etkisi gibi teknik ancak önemli hukuki konularda, hak kayıplarının önlenmesi için avukat yardımı kritik rol oynamaktadır. Bir avukat, sözleşmeleri bu tür risklere karşı korunaklı hale getirebilir, uyuşmazlık durumunda yasal düzenlemeleri ve güncel içtihatları kullanarak müvekkilinin haklarını etkin bir şekilde savunabilir.
Sonuç
Türk hukuk sistemi, borç ilişkilerinde ve usuli işlemlerde hakkaniyeti sağlamak amacıyla, ifa zamanının veya sürelerin son gününün tatile denk gelmesi halinde süreyi kendiliğinden ilk iş gününe uzatan açık ve istikrarlı bir kural benimsemiştir. Bu kural, TBK m. 93 başta olmak üzere birçok temel kanunda yer almakta ve yargı kararlarıyla tutarlı bir şekilde uygulanmaktadır. Tarafların sözleşme serbestisi kapsamında aksini kararlaştırabileceği bu yedek hukuk kuralı, özellikle vade tarihlerinin ve yasal sürelerin takibinde dikkatle göz önünde bulundurulmalıdır. Kuralın yanlış yorumlanması, Anayasa Mahkemesi kararlarında da belirtildiği üzere, temel hak ihlallerine dahi yol açabilmektedir. Bu nedenle, hukuki işlemlerde takvim planlaması yapılırken resmi tatil günlerinin dikkate alınması büyük önem arz etmektedir.