1. CMK 308 Nedir? Yasal Dayanak ve Kapsamı
CMK’nın 308. maddesi, “Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisi” başlığı altında düzenlenmiştir. Madde metni şöyledir:
“Yargıtay ceza dairelerinden birinin kararına karşı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, re’sen veya istem üzerine, ilâmın kendisine verildiği tarihten itibaren otuz gün içinde Ceza Genel Kuruluna itiraz edebilir. Sanığın lehine itirazda süre aranmaz.”
Bu hüküm, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısına, Yargıtay’ın en üst karar organlarından biri olan Ceza Genel Kurulu nezdinde, daire kararlarının hukuki denetimini talep etme imkânı tanıyan olağanüstü bir kanun yoludur. İtiraz, daire kararında tespit edilen maddi hukuk (esasa ilişkin) veya usul hukukuna ilişkin hukuka aykırılıklara yönelik olabilir.
2. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Yetkisi Ne Anlama Gelir?
Bu yetki, bir denetim ve güvence mekanizmasıdır. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun belirttiği üzere, bu yetkinin amacı, “Özel Daire kararlarındaki hukuka aykırılıkların Ceza Genel Kurulu tarafından giderilmesini sağlamayı ve bu yolla içtihat birliğini temin etmeyi” hedefler. Aynı zamanda “kamuoyunun tatminini amaçlayan diğer bir yönü” de bulunmaktadır. Başsavcılık bu yetkiyi, yargı kararlarının doğruluğunu ve hukuka uygunluğunu son bir kez daha denetlemek, böylece adli hataları en aza indirmek için kullanır.
3. Hangi Kararlara Karşı CMK 308 İtirazı Yapılabilir?
CMK 308 itirazı, yalnızca Yargıtay ceza dairelerinin temyiz incelemesi sonucu verdiği onama, bozma, düzelterek onama gibi nihai kararlarına karşı yapılabilir. Yargı kararlarında bu konu net bir şekilde çizilmiştir:
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisinin, sadece Yargıtay ceza dairelerinin kararlarına karşı gidilebilen bir kanun yolu olduğunu ve bu yetkinin kıyas yoluyla genişletilemeyeceğini vurgulamıştır. (Yargıtay CGK – 2023/22-2023/443)
Bu kapsamda, Yargıtay Ceza Genel Kurulunun kendi kararlarına veya Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının itiraz yetkisini düzenleyen CMK 308/A kapsamındaki kararlara karşı bu yola başvurulamaz.
4. Başsavcının İtiraz Yetkisinin Sınırları ve Koşulları
- Süre: Sanık aleyhine sonuç doğuracak itirazlar, ilamın Başsavcılığa tebliğinden itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır. Bu süre geçtikten sonra aleyhe itiraz mümkün değildir. Sanık lehine itirazlarda ise süre kısıtlaması yoktur.
- Gerekçe: İtiraz, “itirazname” adı verilen bir belge ile ve gerekçeli olarak yapılmalıdır. İtiraz nedenleri, karardaki hukuka aykırılıkları somut olarak ortaya koymalıdır.
- Kapsam: İtiraz, sonuca etkili olmayan veya sadece eleştiri niteliğindeki aykırılıklara dayandırılamaz. Hukuka aykırılığın kararın sonucunu etkileyecek nitelikte olması aranır.
- Tek Seferlik Kullanım: Yargıtay Ceza Genel Kurulunca bir itirazın reddedilmesi üzerine, aynı daire kararı için yeniden itiraz yoluna gidileceğine dair bir düzenleme yoktur. Bu yetki, aynı karar için kural olarak bir kez kullanılabilir.
5. İtiraz Süreci: Hangi Aşamalar İzlenir?
CMK 308. maddesine 6352 sayılı Kanun ile eklenen fıkralar uyarınca süreç şu şekilde işler:
- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı itiraznameyi düzenler.
- Dosya, kararına itiraz edilen Yargıtay ceza dairesine gönderilir.
- Daire, itirazı öncelikle kendisi inceler.
- İtiraz yerinde görülürse: Daire kendi kararını kaldırır ve itiraz doğrultusunda yeni bir karar verir (kararını düzeltir).
- İtiraz yerinde görülmezse: Daire, itirazın reddine karar vererek dosyayı nihai inceleme için Yargıtay Ceza Genel Kuruluna gönderir.
6. CMK 308 İtirazının Kabulü ve Reddedilmesi Durumları
- Daire Aşamasında Kabul: İlgili daire, Başsavcılığın itirazını haklı bularak kendi kararını düzeltebilir. Örneğin, bir hesap hatası veya kazanılmış hakkın ihlali gibi bir durumu fark ederek onama kararını kaldırıp hükmü düzelterek onayabilir veya bozabilir.
- CGK Aşamasında Kabul: Dairenin itirazı reddetmesi üzerine dosyayı inceleyen Ceza Genel Kurulu, itirazı yerinde bulursa daire kararını kaldırır ve hukuka uygun yeni bir karar verir.
- Reddedilme: Hem daire hem de Ceza Genel Kurulu, itirazı yerinde görmeyebilir. Bu durumda itiraz reddedilir ve dairenin ilk kararı kesinleşmiş olur.
7. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun Rolü ve Yetkisi
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, bu süreçteki nihai karar merciidir. Kurulun en önemli yetkilerinden biri, incelemesini itiraz nedenleriyle sınırlı tutmamasıdır.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca gösterilen itiraz nedenleri ile bağlı olmadan, itiraza gelinen sanık ve suç ile ilgili olarak inceleme yapmakta ve tespit ettiği tüm hukuka aykırılıkları bozma nedeni yapabilmektedir. (Yargıtay CGK – 2012/1298-2013/418)
Bu durum, Ceza Genel Kurulunun dosya üzerinde tam bir hukuki denetim yaptığını ve adaletin tam olarak tecellisini amaçladığını göstermektedir.
8. Uygulamada CMK 308’e Göre Verilen Önemli Kararlar
Kararlarda CMK 308 itirazının çeşitli hukuka aykırılıklar için kullanıldığı görülmektedir:
- Savunma Hakkının Kısıtlanması: Duruşmalardan bağışık tutulma talebi olmayan tutuklu sanığın yokluğunda karar verilmesi. (Yargıtay 4. CD – 2023/3029-2023/20720)
- Hesap Hatası: Cezanın hesaplanmasında yapılan maddi hata sonucu sanığa fazla ceza tayin edilmesi. (Yargıtay 4. CD – 2023/4802-2023/17817)
- Tekerrür Hükümlerinin Yanlış Uygulanması: Tekerrüre esas alınan ilamın aslında beraat ile sonuçlanmış olması. (Yargıtay 3. CD – 2020/20621-2020/11821)
- Suç Vasfında Hata: Eylemin basit hırsızlık yerine nitelikli hırsızlık olarak değerlendirilmesi gibi suçun nitelendirilmesindeki uyuşmazlıklar. (Yargıtay 8. CD – 2024/17709-2024/4837)
- Maddi Hatalar: Karar numarası gibi yazım hatalarının düzeltilmesi. (Yargıtay 9. CD – 2023/5686-2023/4405)
9. CMK 308 İtirazının Ceza Yargılamasına Etkisi
Bu kanun yolu, kesinleşmiş gibi görünen Yargıtay kararlarının dahi yeniden ele alınmasını sağlayarak yargılamanın seyrini tamamen değiştirebilir. Hatalı bir onama kararının kaldırılması, bir mahkûmiyetin beraate veya lehe bir hükme dönüşmesine yol açabilir. Bu yönüyle, adil yargılanma hakkının son aşamadaki en önemli güvencelerinden biridir.
10. Ceza Avukatının Bu Süreçteki Önemi
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı bu yetkiyi “re’sen veya istem üzerine” kullanabilir. Bu noktada savunma avukatının rolü kritikleşir. Avukat;
- Yargıtay dairesinin kararını dikkatle analiz ederek olası hukuka aykırılıkları tespit eder.
- Tespit ettiği aykırılıkları içeren gerekçeli bir dilekçe ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına başvurarak itiraz yetkisini kullanmasını talep edebilir.
- Başsavcılığın itiraz etmesi durumunda süreci takip ederek, özellikle dosyanın geri gönderildiği daire veya Ceza Genel Kurulu nezdinde ek argümanlar sunabilir.
Ceza avukatının proaktif ve dikkatli çalışması, bu olağanüstü kanun yolunun harekete geçirilmesinde tetikleyici bir rol oynayabilir.
11. CMK 308 İtirazı ile Temyiz ve İstinafın Farkları
- Niteliği: Temyiz ve istinaf olağan kanun yollarıdır. CMK 308 itirazı ise olağanüstü bir kanun yoludur.
- Başvuran Kişi: Temyiz ve istinafa davanın tarafları (sanık, müdafii, katılan, vekili vb.) başvurabilir. CMK 308 itirazını ise sadece Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı yapabilir.
- Başvurulan Karar: Temyiz ve istinaf, ilk derece ve bölge adliye mahkemesi kararlarına karşı yapılır. CMK 308 itirazı ise Yargıtay ceza dairelerinin kararlarına karşı yapılır.
12. Sıkça Sorulan Sorular
- Soru: Sanık veya avukatı doğrudan CMK 308 itirazında bulunabilir mi?
- Cevap: Hayır. Sanık veya avukatı, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına başvurarak bu yetkinin kullanılmasını talep edebilir, ancak itiraz yetkisi münhasıran Başsavcıya aittir.
- Soru: Başsavcılık, lehe itiraz talebini reddederse ne olur?
- Cevap: Başsavcılığın itiraz edip etmeme konusunda takdir yetkisi vardır. Talebi reddetmesi durumunda yapılabilecek başka bir hukuki işlem bulunmamaktadır.
- Soru: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı yaptığı itirazdan vazgeçebilir mi?
- Cevap: Evet. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun bir kararına göre (CGK – 2013/318-2013/395), Başsavcı, Ceza Genel Kurulunca karar verilinceye kadar itirazından vazgeçebilir.
- Soru: Bozma kararlarına karşı da itiraz edilebilir mi?
- Soru: Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun kararına karşı itiraz edilebilir mi?
- Cevap: Hayır. YCGK kararları kesindir ve bu yola konu edilemez.
Sonuç
CMK m. 308 süreci, ceza yargılamasının en teknik ve hassas aşamalarından biridir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının bu olağanüstü yetkiyi kullanmasını sağlamak, standart bir temyiz dilekçesinden çok daha fazlasını gerektirir. Profesyonel bir ceza avukatı, Yargıtay içtihatlarına hakimiyeti, karardaki kritik hukuki hatayı tespit etme ve bu hatanın “ciddi ve sonuca etkili” olduğunu güçlü bir hukuki argümantasyonla sunma becerisiyle bu süreçte kilit rol oynar. Başsavcılığa sunulacak talebin ikna ediciliği, adaletin tecellisi için son bir fırsat yaratabileceğinden, bu aşamada nitelikli hukuki destek almak esastır.